شتاب دهنده، حلقه مفقوده صنعت استخراج معادن و تولید فلزات در ایران

به مناسبت فرا رسیدن روز صنعت، علیرضا تاجبر کارشناس ارشد مسائل اقتصادی و بورس و رئیس هیات مدیره شتاب دهنده دانش بنیان صدرفردا، پیرامون نقش آفرینی این شتاب دهنده در آینده ایجاد نوآوری در صنعت معدن و صنایع وابسته یادداشتی به شرح زیر صادر کردند.

حمایت از کسب و کارهای نوپا با پشتوانه فناوری، از اقدامات مهم و اثرگذار دولت طی یک دهه اخیر بوده که منجر به تمرکز بر روی ایده های فن­آورانه و رونق شرکت­های نوپا گردیده است. در این زمینه همکاری و تعامل دولت، دانشگاه­ها، استارت­آپ­ها و سرمایه­گذاران، منجر به پرورش و بلوغ ظرفیت­های علمی و نوآورانه کشور شد و اقدامات میان مدت ارکان این تعامل، اثرات مثبت بلند مدتی را در اقتصاد ملی به بار خواهد آورد. روند پرشتاب و جدی حمایت از کسب و کارهای نوپا، بر پایه سیاست­های کلی نظام و نیاز کشور بوده و با توجه به زمینه اقتصادی و غیرسیاسی این حمایت­ها، انتظار می­رود این حمایت در دولت­های بعدی نیز مستمر و پرقدرت ادامه یابد.

با این وجود رونق کسب و کارهای نوپا منطقاً بدون اشکال، جامع و کامل نیست. عمده استارت­آپ­های موفق طی چند سال اخیر در حوزه فن­آوری اطلاعات و دارو و سلامت هستند و با وجودی که استفاده از این ظرفیت کشور مفید است، ولی باید توجه داشته باشیم که مزیت نسبی ایران در حوزه نفت و پتروشیمی، معدن و کشاورزی است و زمان آن فرا رسیده تا بر روی فن­آوری در این بخش ها تمرکز نماییم. شرکت­ها و فعالان در هر سه حوزه مذکور، عمدتاً اقدام به تولید و صادرات مواد خام می­نمایند و ایجاد ارزش افزوده در این صنایع، اغلب در خارج از مرزهای کشور انجام شده و ماحصل آن، انتفاع سایر کشورها از منابع طبیعی و ثروتهای خدادادی ایران است. تمهیدات مختلف دولت در جهت جلوگیری از خام فروشی صرفاً به پردازش کالا در یک یا دو مرحله منجر شده و به دلیل نبود تکنولوژی مربوطه در کشور، کالای صادراتی دارای اختلاف فاحش با کالای نهایی تولیدی در سایر کشورها می­باشد. این ارزش افزوده پایین مختص چند کالا نبوده و تمام محصولات کشاورزی، پتروشیمی و معدنی کشور شامل این مورد می­باشند. ایجاد فن­آوری و نوآوری در این صنایع، ارزش افزوده چشمگیری را به بار خواهد آورد و با توجه به لزوم استقلال کشور از نفت، ناچار به سرمایه­گذاری و تمرکز در این حوزه­ها هستیم.

بخش معدن و تولید فلزات، حوزه ای پرپتانسیل جهت تغییر اقتصاد نفت محور کشور است. در حال حاضر سطح فن­آوری در این بخش پایین بوده و تحقیق و توسعه در زمینه­های اکتشاف، استخراج، متالوژی و تولید محصولات با ارزش افزوده بالا از اهمیت زیادی برخوردار است. همکاری صنعت و دانشگاه با وساطت و ایفای نقش دولت و شرکت­های شتاب­دهنده اجتناب ناپذیر است و در جهت بالقوه نمودن پتانسل­های علمی کشور در زمینه معدن، می­باید به ایجاد، تجهیز و حمایت از شرکت­های شتاب­دهنده در حوزه معدن بپردازیم. این شرکت­ها با شناسایی طرح­های نوآورانه به بررسی و پالایش طرح­ها پرداخته و از طرح­های منتخب حمایت علمی و مالی به عمل می­آورند. امکان­سنجی، ارزش­گذاری، مشاوره، تشریک تجربیات، تامین مالی و ایجاد ارتباط فی مابین سرمایه­گذاران و نوآوران از وظایف اصلی شرکت­های شتاب دهنده است و در صورت ایفای نقش موثر و کارآی این شرکت­ها، شاهد نتایج چشمگیر در تغییر سطح تکنولوژی در صنایع اصلی کشور خواهیم بود. شتابدهنده می­تواند با استفاده از امکانات و ارتباطات خود، دغدغه مالی و تجربی نوآور را رفع نماید و در این راستا می­باید علاوه بر امکانات داخلی خود، از سایر امکانات فضای علمی و اقتصادی کشور استفاده نماید. ارتباط موثر با نهادهایی مانند "صندوق نوآوری و شکوفایی"، "معاونت علمی و فن­آوری ریاست جمهوری" و شرکت­ها و فعالان مایل به سرمایه گذاری، گامی موثر در دستیابی شتابدهنده به رسالت خود بوده و شتابدهنده می­باید در جهت تامین مالی طرح­های مختلف از ظرفیت­های بازار سرمایه و ابزارهای طراحی شده در بورس نیز استفاده نماید.

با توجه به فعالیت هلدینگ­های معظم معدنی و فلزی در کشور، بهتر است شتابدهنده­های بخش معدن و فلزات، در زیرمجموعه این هلدینگ­ها تشکیل شود تا ضمن استفاده از تجربیات و پتانسیل­های هلدینگ مادر، بخشی از سرمایه مورد نیاز طرح نوآورانه از داخل مجموعه فراهم گردد و در جذب مابقی سرمایه نیز از اعتبار و برند هلدینگ استفاده شود. عمده هلدینگ­های صنعتی، هزینه های قابل توجهی را صرف تحقیق و توسعه می نمایند و با توجه به عملکرد ثبت شده و عدم تغییر قابل توجه تکنولوژی طی سال ها فعالیت، این هزینه ها که در مجموعه مادر و زیر مجموعه ها صرف می شود عمدتاً ناکارآ است و راهکار تاثیرگذاری در این زمینه، ایجاد شتابدهنده تخصصی با تعریف اهداف محدودی است که باید به ارتقای تکنولوژی منجر شود. تاسیس و فعالیت این شرکت­ها در یک مجموعه مادر، هزینه قابل توجهی نداشته و صرفاً به عزم مدیران، شناخت نیاز و دید بلند مدت ایشان وابسته است.

توسعه شتابدهنده ها نیاز واقعی صنعت و اقتصاد ملی است و اگر به خروج از خام فروشی و ارتقای فن آوری در تولید می­اندیشیم، ناچاریم در الگوی مخارج تحقیق و توسعه تغییر اساسی ایجاد نماییم و با ایجاد و وساطت شرکت شتابدهنده، از بخش نوآور و علمی کشور استفاده نماییم.

علیرضا تاجبر


چاپ